Türkiye’de uzun yıllardır tartışılan ve kadın hakları açısından oldukça önemli olan konulardan biri, evlenen kadınların soyadlarını değiştirme zorunluluğuydu. Ancak, 2023 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından alınan kararla birlikte kadınların soyadı değiştirme zorunluluğu kaldırılmıştır. Peki, bu karar ne anlama geliyor? Kadınların soyadı değiştirme süreci nasıl işleyecek? İşte, Türkiye’de kadınların soyadı değiştirme zorunluluğunun kaldırılmasıyla ilgili detaylar:
İçerik
Kadınların Soyadı Değiştirme Zorunluluğu Nedir?
Türk Medeni Kanunu uyarınca kadınların, evlendikleri erkeğin soyadını alması bir zorunluluktu. Bekarken kullandığı soyadını kullanmak isteyen kadınlar, ancak kocasının soyadının önünde bekarlık soyadlarını kullanabiliyorlardı. Bu durum, evlilik öncesi ve sonrası kadınların kimlikleri arasında farklılık teşkil etmekte idi. Özellikle meslek hayatında, eğitimde ve diğer resmi işlemlerde bu durum ciddi sorunlar yaratıyordu.
Anayasa Mahkemesi Kararı ile Kadınların Soyadı Değiştirme Zorunluluğu Kaldırıldı
Anayasa Mahkemesi tarafından verilen 2022/155 Esas ve 2023/38 Karar sayılı, 22.02.2023 tarihli ihlal kararı; kadınların soyadı değiştirme zorunluluğunun Anayasa’nın “eşitlik” ilkesine aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir. İlgili karar, 28.04.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Karar, kadınların evlilik sonrasında da kendi soyadlarını kullanabilecekleri anlamına gelmektedir. Bir başka ifade ile kadınlar, evlendikleri erkeğin soyadını almaları gerekmeksizin, sadece kendi soyadlarını kullanabileceklerdir.
Ancak iptal kararında yer alan hüküm uyarınca söz konusu düzenleme, Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten 9 ay sonra (28.01.2024 tarihinde) yürürlüğe girecektir.
Yeni Dönemde Kadınların Soyadı Değiştirme Süreci Nasıl İşleyecek?
Anayasa Mahkemesi’nin kararı ile birlikte artık kadınların soyadlarını değiştirme süreci daha basit bir şekilde işleyecektir. Kadınlar evlilik sonrasında kendi soyadlarını kullanmak istedikleri takdirde, düzenlemenin yürürlüğe gireceği 28.01.2024 tarihinden sonra evlilik ve nüfus cüzdanlarını ilgili resmi mercilere götürerek soyadlarını değiştirebileceklerdir. Bu işlem sırasında, kadınların öncelikle evlilik cüzdanlarının asıllarını yanlarında bulundurmaları gerekeceği tahmin edilmektedir.
Türkiye’de Kadın Hakları ve Soyadı Değiştirme Konusu
Yıllardır türlü davalara konu edilmiş olan “kadınların soyadı değiştirme zorunluluğu”nun kaldırılması, Türkiye’deki kadın hakları mücadelesi açısından son derece önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Bu kararla birlikte, kadınların evlilik sonrasında da kendi kimlikleri üzerinde tam hak sahibi olmaları sağlanmış olmaktadır. Ancak, kadın hakları açısından hala yapılması gereken pek çok çalışma mevcut olup, diğer alanlarda da mücadele devam etmektedir.
Kadınların Soyadı Kullanımı Konusu Dünya Genelinde Nasıl Değerlendiriliyor?
Kadınların soyadı kullanımı ve değiştirme konusu, dünya genelinde de tartışılan bir konudur. Bazı ülkelerde (örneğin İsviçre’de) kadınlar evlendiklerinde kendi soyadlarını kullanmaya devam ederken, bazı ülkelerde ise erkeğin soyadını almaları zorunlu tutulmaktadır. Ancak, son yıllarda -arzu edilen sayıda ve hızda olmasa da- birtakım ülkelerde kadınların kendi soyadlarını kullanabilmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. Türkiye’de de bu konuda atılan adım, kadın hakları açısından önemli bir ilerleme olarak kabul edilmektedir.
Müşterek Çocuğun Soyadı Konusu
Güncel mevzuat hükümleri ve içtihatlar uyarınca boşanan kadın, velayeti kendisine verilen çocuklarına kendi soyadını verebilmektedir. Ancak evli olan kadınlar açısından henüz bir düzenleme mevcut değildir.
İncelemekte olduğumuz Anayasa Mahkemesi kararından sonra; evlilik birliği devam ederken kadının bekarlık soyadını kullanmak istemesi halinde, müşterek çocuğun soyadı konusu tartışmalı hale gelecektir. Her ne kadar konuyla ilgili bir netlik bulunmasa da; müşterek çocuğun babanın soyadını alması, müşterek çocuk için anne ve babanın soyadlarını bir arada kullanması, ebeveynlerin uzlaşmaları halinde müşterek çocuğa anne veya babanın soyadının verilmesi gibi alternatifler üzerinde konuşulmaktadır.
Uzlaşma sağlanamaması halinde, yani ebeveynlerin farklı soyadlarını kullanmak istemeleri durumunda ise; çocuklarına birleşik bir soyadı vermek istemeyen ebeveyn için soyadı seçimine itiraz edebileceği veya çocuğun soyadının belirlenmesi için mahkemeye başvurabileceği gibi seçeneklerin sunulacağı beklenmektedir.
Kadınların Evlendikten Sonra Nüfus Kütüğünün Değişmesi Konusu
Mevcut düzenlemeler çerçevesinde; kadının nüfusa kayıtlı olduğu kütük, evlenme ile birlikte erkeğin nüfus kütüğüne geçmektedir. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin eşitliğe aykırı bularak iptaline karar verdiği soyadı düzenlemesinden sonra, nüfus kütüğünün değiştirilmesi ile ilgili de benzer şekilde seçme şansının mümkün olabileceği düşünülmektedir.
Ayrıca, nüfus kütüğünün değiştirilmesi zorunluluğunun da kaldırılması halinde yine müşterek çocuğun hangi nüfus kütüğüne kayıtlı olacağı sorusu akıllara gelecektir. Bu durumun da soyadı düzenlemesine paralel olacak şekilde, çocuğa hangi ebeveynin soyadı verilmiş ise o ebeveynin nüfus kütüğüne kayıtlı olacağı ihtimali düşünülmektedir. Ancak çocuğa her iki ebeveynin soyadının verilmesi halinde nüfus kütüğünün nereye kayıtlı olacağı tartışma konusudur.
Anayasa Mahkemesi’nin ilgili kararına aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/04/20230428-9.pdf
Aile Hukuku alanındaki çalışmalarımıza aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz:
